METİNLERARASILIK KURAMI NEDİR?


*
Edebi bir eğilim olarak metinlerarasılık nedir?
**
Özetle iki ya da daha çok metin arasında bir alışveriş, bir tür konuşma ya da söyleşim biçimidir.
***
Kristeva’nın ortaya attığı ve 1960’lı yılların sonlarından başlayarak her yazınsal çözümlemenin artık zorunlu bir aşaması olarak görülen metinlerarasılık, özetle iki ya da daha çok metin arasında bir alışveriş, bir tür konuşma ya da söyleşim biçimidir.

Kristeva’ya göre metin belli bir işlevi yerine getiren, belli bir “iş” yapan bir aygıttır. Metnin yerine getirdiği işlev, gösterenleri yeniden dağıtmaktır. Farklı gösteren dizgelerini yeniden dağıtmak yeni bir metin (dolayısıyla yeni anlamlar) üretmektir. Dil üretici bir işlev gerçekleştirir; dil yoluyla, metin gösterenleri yan yana ekler, onları bir bağlamdan alarak yeni bir bağlam içerisine dönüştürerek sokar, böylelikle karşılıklı ilişkiler içerisinde belli değişiklikler yaratır. Metin, metinlerarasılık açısından bakıldığında, bir alıntılar mozaiği olarak tanımlanır.

Metinlerarasılık kavramı konusunda çalışmaları olan birçok kuramcıya göre kendisinden anlam kurulan (inşa edilen) her şey bir metindir, metni sınırlamak mümkün değildir, bir roman, resim, düşünce, hece, film, heykel, matematiksel denklem hepsi birer metin olabilir.

Metinlerarasılık, postmodernizmin ve 20. yüzyılın önemli kavramlarından biri olmuştur. Bu kavramın ulamlastırılmasında Mihail Bahtin’in çalısmaları ilksel bir önem tasır; ancak, dünyaya duyurulmasını Julia Kristeva saglamıstır. Basta Kubilay Aktulum olmak üzere Türkiye’de de metinlerarasılık çalışanlar vardır.

Dünya, “sınırsız bir metin alanı” olarak ele alınır metinlerarasılıkta; ancak hiçbir metin yoktur ki baska metinlerle su ya da bu şekilde bir ilişki kurmasın. Dolayısıyla her metin, bir metinlerarasılık ilişkisiyle örülmüştür. Bu ilişkinin biçimini ve yöntemini araştırmak isin kuramsal boyutunu oluşturmuştur. Bütün is bir “ana metin” ile “gönderge metinler" arasındaki işleyiştedir.

Metinlerarasılığın Avrupa’da kavram, kuram olarak ele alınıp yaygınlaşmasında özellikle Fransız edebiyat bilimcilerin katkılarının ağırlıklı olduğunu görüyoruz.



KAYNAKLAR

Buket GENÇ., METİNLERARASILIK BAĞLAMINDA REKLAM-MÜZİK İLİŞKİSİ. T.C
DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ GÜZEL SANATLAR ENSTİTÜSÜ MÜZİK BİLİMLERİ ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ.

Sinan YILDIRIM., TÜRK RESMİNDE METİNLERARASI İLŞKİLER. T.C.
MİAR SİNAN GÜZEL SANATLAR ÜNVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
RESİM ANA SANAT DALI RESİM PROGRAMI.

Tevfik EKİZ., Almanca Yazan Türklerde Metinlerarasılık., Doktora tezi

Yorumlar